Sunday, May 11, 2014



BOKO HARAM
Western Education is Sin

                    Tun tum chu Nigeria rama hel pawl lar leh Kristiante chunga tihduhdahna nasa tak thlentu Boko Haram chungchang hi ziak ve dawn teh ang. Chhiartu thenkhat hnen atangin hman deuh atang tawh khan Boko Haram chungchang hi rawn ziak tura ngenna a rawn lut fo a, chipchiar takin hre thei lo mah ila an chanchin tlangpui leh an hnawksak zia te, Kristian te chunga an lo chet tawh dan tlangpui tarlan i han tum chhin teh ang.

                Introduction: Colonialism hun lai atang tawh khan Nigeria chhim lam atanga khawthlang lam mi Nigeri ahmar lama lut te chuan khawthlang tihdan phung, sakhuana leh zirna te chu Nigeria hmar lamah hian an thehdarh tawh a. Mahse hei hian nghawng chhe tak a nei chho thung. Hun a kal zel a, Nigeria hmarlama mi thil tithei chin deuh te chu khawthlang mite hnuaia selian leh inzir an ni ta deuh fur mai. Mahse heng mite hi an hlemhle em em a, sawrkarah nihna pawimawh chelhtu te an ni hlawm bawk si. Chutih laiin Nigerian mi rethei te te te chuan an hruaitu thilti thei tak takte chu foreign rama nuam tawl tura an zin te, Dubai-a an bazar thu te, US leh ramdanga an fate sikul an luh tir thu leh nuamsa taka an sum hlepruk hmanga an khawsak thu te chu an hmuh hmaih lo. Chuvang chuan heng mite nekchep tur hian Nigeria ramah Muslim dan khirkhiap tak ‘Sharia Law’ chu hman nise tih duhtu an pungta zel a. Chumi ti tur erawh chuan Muslim ram anih angai tih pawh an hria a, chu chu Muslim sakhaw hruaitu leh a kulmuk chin deuh ho ti ti tui ber a ni chho ta a ni.
Tichuan kum 1970 chho atang khan nasa zawkin boruak a lo inmun chho tan ta a. Kum 1990 chhoah Nigeria ram chu Muslim hlemhle leh dik lo tak takin an kaihruai ni a hriatna a rawn piang a, mi tam tak chuan heng Muslim hlemhle leh diklo tak tak te hi ‘dahthat’ an duh tawh a ni. Chutiang boruak karah chuan kum 1995 khan Mallam Lawal-a kaihhruaina hnuaiah Muslim thalai pawl pakhat Shabaab tih chu din a ni ta a. He pawl hian hma pawh an la nghal nual a, tharum thawhna em chu a thleng lo.
                Shabaab dintu Mallam Lawal-a’n zirna sang zawk bei tura Shabaab pawl a chhuahsan hnuin Mohammed Yusuf chuan Mallam-a dinhmun hi a rawn luah ta a, Yusuf-a kaihhruana hnuaiah hian he pawl hian politics-ah nghawng lian zawk a nei chho a, lar pawh a lar chak ta hle a ni.
                Mahse Shabaab pawl kalphung hi Mohammed Yusuf-a  chuan a duhtawk ta lo. He pa duhthusam chu Nigeria hmar lam Borno State-ah hetih laia Governor Ali Modu Sheridd hmanga Sharia Law hmang sawrkar din a, Muslim hlang awmnaa Borno State chu siam a duh a. Chumi tihlawhtling tur chuan Shabaab pawl aia chena deuh tur zawkin kum 2002 khan pawl thar a din ta a. He pawl thara tel tur hian Nigeria khawpui pakhat Maiduguri-a Alhaji Muhammadu Ndimi Mosque-a tawngtai thin Muslim thalai kulmuk rual chu a khawm ta. Tichuan pawl te tak te, thiltithei tak si chu a lo piang chho tan ta a ni.
Yusuf-a pawl din Boko Haram hming diktak chu Jamā'atu Ahlis Sunnah Lādda'awatih wal-Jihad (جماعة اهل السنة للدعوة والجهاد) niin a saptawng chuan People Committed to the Propagation of the Prophet's Teachings and Jihad tihna a ni a, Mizo tawng chuan Prophet Muhammeda zirtirna puangchhuaktute leh Indona thianghlim sualtute ti ila a dik mai awm e. Chutih laiiin an larpui ber erawh chu Nigeria ram tawng pakhat Hausa tawnga he pawl an sawina Boko Haram tih hi a ni. Hausa tawnga Boko tih hi “Khawthlang zirtirna” tihna niin Haram tih hi “Sual” tihna a ni a, a awmzia ber chu “Khawthlang zirtirna leh chindan hi sual a ni” tihna mai a ni awm e.

                Boko Haram pawl a din tirhhian Yusuf hian Muslim sakhaw pual liau liauin mosque leh sikul, mirethei fate zirna atan a din nghal a. Hetah hian Nigeria ram hrang hrang leh a thenawm ram atanga naupang rethei tak tak te chu sakhua lam leh lehkha zirna a thlawnin pek an ni a. Mahse Yusuf-a thil tum chu mi retheite tanpui aiin heng mi rethei fa, lehkha a zirtirte hi nakin lawka Muslim rama Nigeria siam tura a beihna tura indona thianghlim beitu tur sipai (Jihadis) atana buatsaih chu a ni.
                Reilo te hnuah Boko Haram pawl din tanna hmun Maiduguri atang hian Muslim inkaihhruaina dan diktaka inkaihruaiturin an hmunpui chu Yobe state-a Kanama-ah an sawn ta. Hetih hunlai hian Yusuf chuan Muslim thalaite chu an pawl zawm a Muslim inkaihhruaina diktak hnuaia cheng ho turin a sawm ve reng bawk a, Nigeria ram mai bakah a thenawm ram Chad leh Niger thalai te chuan he pawl hi an zawm ruih ruih mai a ni. hetih hunlaia Boko Haram hi pawl che na lo tak, Muslim inkaihhruaina diktaka mite kaihruai duhtu pawl a ni.
                Tharum an thawh tan: Kum 2003 December thla khan sangha man tute dikna chanvo palzut thuah Boko Haram pawl leh Police te an intibuai ta a. Hetah hian Police te nen nasa taka inbeiin Boko Haram member 70 chuangin an thih phah a, an hruaitu pakhat Muhammed ali pawh a thi ve nghe nghe.
                Hemi hnu hian Boko Haram pawlte hian tharum an thawh zui ta mang lo va, mahse a ruk chuan Nigeria ram, Muslim hlang awmna rama din tumin kawng hrang hrangin hma an la nasa hle thung. Kum engemawzat an reh vang vang lai hian Nigeria sawrkar chuan Boko Haram kalphung leh an thil lo tih tawhte ngaimawhin a ruk takin Boko Haram pawl hi a chhui ru ngar ngar a. Ralthuam chi hrang hrang an chhekkhawl thu te leh sipai an din tih a hriatin sawrkar chuan Boko Haram chu hel pawlah a puang a, an lakah a khauh ta hle mai
                Tichuan sawrkar chuan kum 2009 khan Boko Haram pawl hmetmit turin hma a la ta. An hmunpuite leh hmun hrang hranga Boko Haram pawl inkhuarnate a bei ta chiam a. Bauchi khawpui atang phei chuan mi engemawzat manin nasa takin an inbei a, mi 700 chuang an thi niin sawi a ni. He inbeihnaah hian an hruaitu leh dintu Muhammed Yusuf chu Police ten an man a, a hnuah Police thuhnuaia a awm laiin a thi zui ta nghe nghe a ni.
                An hruaitu ber thah a nih tak avangin Boko Haram pawl pawh chu til tiak mai tura ngaihna a awm. Mahse a teuh lo, nasa zawka hmalak tumin hruaitu thar hnuaiah Boko Haram chuan hma an la ta sauh sauh mai a. Kum 2010 atang chuan Boko Haram member te chuan Police Station hrang hrang chu an bei chho ta zauh zauh a. Police Officer leh khawtual mi, Boko Haram pawl hektute chu an that nghauh nghauh a, Police an thah te ralthuam chu an laksak zel bawk a. Khawvel chuan Boko Haram pawl nunrawng tak chet dan chu a hmelhriat chho tan ta.
                Kum 2010 urlawk zanah chuan Bomb paruk lai mai Jos khawpuia Biak in hrang hrangah tihpuah a ni a, mi engemawzatin an thih phah. Hetih hunlai hian tuman Boko Haram tih anih an ring lo va, mahse Boko Haram ho tih a lo ni reng si. Kumhlui thlah zanah pawh chuan Mogadishu khawpui pakhata restaurant ah bomb an tipuak leh a, mi 10 laiin an thih phah leh. Hetiang hian Boko Haram chuan tharum thawhna an chhuah ta zauh zauh a, Bank te an rawk a, pawisa phur motor te an lambun a, sumdawnna lian tak takte an rawk bawk a, Sawrkar pawhin Boko Haram chu a ngaimawh ta takzet ta. Nigeria sawrkar mai bakah hian US pawhin Boko Haram chet dan hi a ngaimawh hle a ni.
                Nigeria ramah hian sakhaw lian tak tak pahnih, Muslim leh Kristian te an awm a. Nigeria hmarlam hi Muslim tamna hmun niin Nigeria chhim lam hi Kristian te tamna hmun a ni ve thung a. Hmar lama inkulh Boko Haram pawlte hian khawthlang ho chindan reng reng hi sual hrang hrang lo zikchhuahna bulpui niin an ngai tlat a, khawthlang sakhua nia an ngaih Kristian sakhua an do a ni ber mai. Boko Haram pawlte hian Nigeria ram pumpui chu Muslim ram nise, Muslim dan khauh tak ‘Sharia Law’ chu Nigeria ramah hian hman nise tih chu an thupui ber a ni a. Hei vang hian nasa takin Kristian te an bei a, kristian tam tak an that a, Kristian sakhua chu an do a ni ber mai.
                Hetiang dinhmunah hian ding mahse Nigeria rama Kristian te chuan Krista an phatsan mai bik lo. Pathianni tuk apiangin beih an tawk angem tih rilru pu leh hlau dep dep chungin Biak in an pan a. An vanduai palh hlauh chuan thi mai thei an ni. Chung Boko Haram ho beih tawhna leh an vauna hrang hrang chu an rinna tichaktu a ni a, huaisen tak leh martar inhuamin Pathian pawl turin Biak in lam an pan lui talh talh thin a ni.
                Kan rama Kristiante hian beihna kan tawk ngai lo. Hei vang hian kan nun hi kan thlahdah em em a, remna leh muanna hlutzia hi kan hrethiam lo a ni ber mai. Zalen tak leh ralmuang taka Pathian kan be thei te hi lawmna chang kan hre ngai em? Pathian hnenah lawmthu i hrilh thin ang u.Tuna kan dinhmun atanga chhut hian Nigeria Kristiante dinhmunah hian ding ta ila, Biak ina inkhawm tura kal ngam hi engzat nge awm ang? Kristaa kan unau Nigeria rama Kristian, thi mai thei dinhmuna ding chunga Pathian be tura Biak in pan tauh tauh te dinhmun atang hian kan ram Kristiante hian zirtur kan ngah hle mai.

Boko Haram
July 2009: Borno State-a Maiduguri khawpuiah Boko Haram ten buain a an chawk chhuak a, Biak in engemawzat leh Police Station te an hal
September 2009: Bauchi Jail an bei thut a, Jail tang mi 721 an tlanchhuah tir, heng zingah hian Boko Haram member 105 lai an tel
January 2011: Biak in vengtu sipai an kaphlum a, Boko Haram fuihpawrhin Kristian khaw pali beih niin mi 14 thah an ni.
February 2011: Boko Haram Gunmen ten Biak in pahnih an bei a, mi pahnih an thi.
June 2011: Bomb hmanga Biak in beih a ni a, mi 2 an thi
July 2011: Suleja-a All Christian Fellowship Church chu bomb hmangin an bei a, mi engemawzat an thi.
November 2011:  Biak in 5 chuang Kaduna-ah beih a ni a, mi 100 chuang an thi.
December 2011: Krismas niah St Theresa Church, Madalla-ah bomb an tipuak a, Kristian 35 an thi.  Hemi rual hian Jos khawpuia Biak in pakhatah pawh bomb an tipuak  bawk. Boko Haram pawl chuan Yobe leh Borno state te chhuahsan turin Kristian zawng zawng te thu an pe.

1 comment:

  1. A bengvarthlak khawp mai..i blog hi ka tlawh ziah thin a, hnamdang tawng a lehlin a tan i thuziah ho hika duh khawp mai..

    ReplyDelete