Wednesday, May 8, 2013

Pangdailo Sena


Rev. P.D. Sena
          
            Rev PD sena hi kum 1901 May thla khan Lunglei khawthlang lampang, Kawlhawk khuaah a piang a, a pian kum hi Zoram chhiarpui neih hmasak ber kum a ni a, Queen Victoria (kumpinu) hriatrengna lung khawnawta an phun kum kha a ni bawk. A hming pum chu Pangdailova a ni a, a u ten koh duat nana ‘Sena’ an tih chu a pu hlen ta a, PD Sena (Pangdailo Sena) tia hriat leh koh a ni ta ber a ni.
            PD. Sena pa hi Siakeng pasaltha Hangkhawia a ni a, an unau hi mipa pahnih niin a u hming chu Vawmkaia a ni. A pa Hangkhawia hian kum 4 mi vel anih laiin a thihsan a, a pa hi a hrechiang hman lo hle.  Ni lum ai naa a pain a kapkara a pawm thin te, a pa lo chak loh tak hle hnua an chhuat dap keu awnga zunram a thiar laite chu a pa a hriatrengna awmchhunte a ni mai. Tichuan an nufa thum chuan pa tel lovin an khawsa chho ve ta naw naw a, a hnu deuhah an nufa thum chuan an pa mi Piangrawia (Piangrova Pa) chuan enkawl turin a hruai ta a ni.
            Pu Piangrova hian an nufa za hi a duat hle a, amaherawhchu hetih hunlai hi Isua chanchin thain Zoram a la tih en hma, hun thim, puithuna leh ramhuai bawia awm hun kha a ni a. A nu mi ngilnei leh mi taima, themthiam tak mai chuan hmelma a nei ta a, Khawhring neiah puh a ni ta tlat mai. Chutih hunlai chuan lalin chutiang khawhring neia puhte chu khua atangin a hnawtchhuak thin a. Ani pawh chu khua atangin an lal chuan a hnawtchhuak ta a ni.
            A nu kalbo tur an khaw katchhuaha a u nen an thlah lai chu an unau tan chuan hun hrehawm lutuk anih avangin sawi pawh a sawi duh zen zen ngai lo. Kawtchhuahah a nuin a artui chhum hmin sa, chutih laia duhsakna thilpek sang ber chu a fapa te pahnih hnenah a pe a, a han pawm a. Mittui nen, kalna tur lam pawh hre mumal lo chuan ram lam panin a liamsan ta ngawt mai a. Heta a nu kal liam mittui nena an thlah bak hi vawikhatmah a nu hi an hmu leh ngai ta lo va, a chanchin pawh an hre zui ta hek lo.
            Tichuan Piangrova pa inah chuan an unau chuan an awm dun ve ta nawk nawk a, a unau te chuan anni unau hi an lainatin an khawngaih thin hle. Kum 10 dawn a upa a lo nih chuan an khaw sikul tharah chuan Sena chu a u Piangrova (a pa mi fapa upa ber) chuan a kal tir ve ta a. Sikul a kal duh loh chang te chuan chaw a nghei tir mai thin. Chuti khawpin a u chuan a hmangaih a. Fahrah ta na na na chu lunglehkha a nei ve thei lo thin a, heng avangte hian a tap thin. Kum 3 lai sikul a kal hnu. Kum 1913 chuan Lower Primary exam thei  a lo ni ve ta a. Chutih lai chuan Aizawlah chauh exam centre a awm a. Mel 80 laia hla Aizawl lamah chuan a u chuan exam turin a hruai ta a. kawng chanve velah chuan Sena ke chu a lo na ta a,a vung nasa mai a. A u chuan Aizawl thleng zakin a paw ta a ni.
            Hemi kum hian exam tur candidate 27 an awm a, result a lo chhuah chuan 5-na a lo ni a, scholarship te a hmu pha ve bawk nen a lawm hle mai a. Tichuan Aizawl Mission Middle School missionary te hnuaiah a kal ve ta a. Hetih lai hian Rev D.E. Jones chua Honorary Inspector of Schools a ni a, Rev F.J. Sandy a lo chhuak ve thuai bawk a, a nupui Pi Sandy hnen atang hian Solfa leh zai lam tuina thuk tak PD Sena hian a nei ta nghe nghe a ni.
            Kum 1917-ah chuan Middle school a zo ve ta mai a. January 1918-ah chuan Khawl In (Printing press) ah Sandy Sap chuan hna a pe ve ta a. Hemi kum vek September thlaah hian Serchhipah zirtirtu hna pek a ni leh a. Heta a awm lai March 3, 1920 khan Nl. Sapzovi nen an innei ta a ni. Hetih hun lai hian PD Sena hian Cherra khuaa Theological College-a kal chu a chak em em thin a. Kum 1922-ah chuan kohhran khawmpui sang ber Presbytery chuan Cherra-a Pathian thu zir chu a phalsak ta a, a nupui leh an fa tir (lalbiakveli) chu kalsanin Cherra chu a pan ta a ni. Cherra-ah hian kum thum course (LTH) Diploma chu nupui fanau nei tan kum 2 chhungin a zawh theih a, Pathian khawngaihna azarah tluang takin a zir zo ve ta a ni.
            January, 1924-ah Mission Department hnuaiah Sub Inspector of Schools hna pek a ni a. He hna hi kum 10 chhung zet a thawk. Chumi chhung chuan zosap missionary te nen nasa taka inzuiin hna an thawk ho a. An hnen atangin thil tam tak a zir a, missionary te hi “Ka nu leh pa te an ni” a ti hmiah mai thin a ni. Kum 1926-ah Kohhran assembly chuan Burma rama Missionary te tirh ve a rel a. Samra Tract bial chu han en chhin turin a thin dangte pathum nen an tir a, thla nga lai an han thang a ni.  He ram thar an han zawnna hian zau zawka chanchin tha hril chakna a pe nasa ta mai a, ordained evangelist  niha bial zau tak nei thei nih a chak em em thin a ni. Tichuan kum 1933 assembly chuan pastor-ah a thlang ta a, kum 1934 Durtlang Assembly chuan Pastor atan a nemnghet ta a ni. Hetia nemngheh anih hnu hian Aizawl atanga mel 87-a hla Champhai bialah pastor atan ruat a ni a, chumi hmun chu a fate leh a nupui damlo zawn ngai hial nen kea kalin an pan ta a ni.
            A awmna Champhai Pastor Bial-ah hian kohhran 21 (khaw 20-ah) a awm a, a nupui Pi Saizovi chu khumbetin a na reng mai a, mahse Pu Sena chuan a bial a fang zing thei hle. Jan 16, 1936-ah a nupui Pi Saizovi chuan a thihsan ta mai a, Champhai tlangsang lai berah phum a ni ta a ni. Pi Saizovi thih chhan hi Hrawk Cancer kan tih ang hi a ni mai awm e.
            Hun engemawchen mal taka rawng a bawl hnuin kawppui neih tul tihna a nei ta a, tichuan Biate nula Tlauzingi nen chuan an innei leh ta a ni. Kum 1938-ah Pastor Sena hi Kawlhkulh bialah sawn a ni a, he bialah hian kum 20 lai, kum 1959 thleng khan a thawk a ni. A bial chhungah hian khaw 20 chuang a awm a, khawkar kawng pawh awm mumal lo, Sakei tamna hmun ni bawk si a ni a. Pastor Sena tan chuan chhel leh taihmak a tul hle a ni. He bial hneh taka a uap chung hian Assam tlangrama Kristiante tlawhin a zin bawk thin a. Vanduaithlak takin June 21, 1942 chuan a nupui Pi Tlauzingi pawh chuan khawsin thluaka lut avangin a thihsan ve leh a. A nupui hian nau thlakhat leh a chanve a thisan a, chutihlai thingtlang khawro tak, bawnghnute pawh awm mumal lohnaa nau no a han pawm chu suangtuah that ngam pawh a ni lo. Mahse Kohhran mi ten an chhawmdawlin an tanpui zel a, a harsatna chu an chhawk hle a ni.
             A nupui duhtak Pi Tlauzingi'n a thihsan a fapa Zairema hi Pu Sena hian a awm tlei chho va. Chutih hun lai chuan an sitting room-ah chuan a nupui duh tak Tlauzingi thlalak chu an tar a. A fapa nausen Zairema chuan sitting room-a a nu thlalak an tar chu a ngen a, a tap ta thin a. Chu chu pachang leh chhel Pastor Sena tan meuh pawh tuar zawh a har thin ngei mai. Tum khat, chutianga Zairema'n a nu thlalak ngena a tah lai chuan Rev PD Sena rilru na lutuk chuan khawhar hla runthlak tak mai, "Famngaih zun leng a tho leh thin" tih hi a lo phuah chhuak ta a ni.
            Rev PD Sena hian a naupan laia Khawhring avanga an khaw lalin a hnawhchhuah a nu duh tak mai, lungchhe taka an khaw kawtchhuaha a thlah liam tak kha a la theihnghilh ngai reng reng lo va, engtikah emaw chuan a thihna hmun emaw tal chu a hriatchhuah a beisei hle thin. Kum 1943-a Lunglei Assembly-a palai tura a kal tum pawhin a nu thihna hmun tur chu a rin zawn phei chiam a. Ramlaitui khuaah a nu chu a thi niin a hria a, a thlan hmun leh chanchin dangte chu engmah hriat theih a nei ta chuang lo a ni.
            Fahrahte leh retheite Pathianin a hmangaiha a enkawl zia Pastor Sena te unauah hian a lang chiang hle a. A fate pathum te chuan India sawrkar chawimawina (National Awards) an hnathawh theuhah an hmu a, a fapa pakhat chu Zoram MLA hmasa berte zingah a tel ve a niu. Pastor sena hian fa 16 a nei a, tu leh tuchhuan 80 chuang a nei a ni.
            Kum 1963-ah Synod Moderator a ni a, he hna hi Pathian khawngaihnain kum 2 chhung a thawk a. Amah hi mi lungleng thei leh zai duh tak mai a ni a, lengkhawm leh Solfa-a zai hi a tui tawn em em a, tlaivar pui mai thei chi a ni. A rawngbawlna Pastor hna  a thawhna apiangah hla thar leh sap hlate thahnemngaitakin thalai ho a zirtir peih thin a ni. A bial kohhran ten an hriatrengna pawh Pathian fakna hla thahnemngaitaka a zir pui thin chu a ni.
            PD Sena hian Durtlang Doctor Sap te hnen atang khan nauchhar dan te a lo zir ve nel nual thin a, thingtlang lama Pastor hna thawka a awm chhungte khan nu leh nulate chu nau chhar dan a zirtir thin a. Heng hunlai hian thingtlangah Doctor leh Nurse te an la awm loh avangin nau neih buaina an tawkna sa thei hle a, Pastor mah nise Pu Sena hi khaw thenawm thlengin an ko buai hle thin. Amah hi zai lama tui tak kan tih tawh kha, heng a nauchharte hmingah hian –Zaikung, Zaithang, Zairem, Halelui, Bihawl (behold) tih ang hming chawi an awm nual reng a ni.
            Hetianga zai ngaina tak a nih rual hian Pathian fakna hla, khawhar hle leh Van lam ngaih hla te pawh a phuah ve nual a, sak pawh an hlawh ve hle a ni. Kristian Hlabu (Revised Edition) kan hman mekah pawh hian Rev PD Sena hlaphuah leh lehlin pasarih (7) lai dah a ni a, Chungte chu;-
KHB 39 – Ngai teh u, Pa hmangaihna chu
KHB 57 – Krista thisen hlu tak chhuak chu
KHB 102 – Chanchin lawmawm angel ho thu ngai ru
KHB 154 – Lungngaih ni leh lawm lai niah hian
KHB 345 – Lalpa, khawvel mi thim zingah
KHB 488 – Chhandamtu hmangaihna leh chhanhimnain
KHB 556 – Lalpa i hmangaihna avang khan
            Tihte an ni. Hei bakah hian “Hla leh a phuahtute” tih lehkhabu a ziak bawk a, Kristian hlabu hlui zawk bul atanga a tawp thlengin a hla thu mil Pathian thu bung leh changte tilangin a phuahtute chanchin leh an phuahchhante a chhuichhuak a, Kohhran mi ten an hlut hle.
            Kum 1959-ah Kawlkulh atangin Durtlangah sawn a ni a, Durtlang kohhran enkawl chu nuam a ti hle thin. Pathian leh kohhran duhsaknain a service hunchhung pawh sei sak niin Durtlang damdawiinah Chaplain hna a thawk a, kum 1966 khan a pension ve ta a ni. A pension hnu lawk 24.9.1968 khan vanduaithlak takin a nupui pathumna Pi Lalthangi chuan a thih san ve leh a, Pi Lalthangi nu ngilnei leh zaidam tak, amah sun ve tawh tura a ngaihin a thihsan leh takah chuan a rilru pawh a na ve hle mai a, mahse Pathian engkim tithei, min hmangaiha, kan thatna tura rem min ruatsaktu chuan kan thatna turin engkim a ruahman thin tih hrechiangtu a ni a, a zam ngai lo va, Pathian a fak fo thin a ni.
            Mission sapho hnen atanga a zir a thanlenpui pakhat chu tawngkam mawi leh hawihhawm a hmang tlat thin hi a ni. Tawngkam mawi lo leh chaltlai hmang ngai lo tura a fate zirtir tlat mi a ni. A hunlai hian mithiam an tam lo a, ani hi saptawng thiam pawla sawi ve thin a ni. Khasi tawng pawhin thu a hril thei a, Indopui II na hunlaia Champhai kawngdunga vak vel thin Khasi labour  leh sipai te hnenah pawh khan Pathian thu a lo hril thin a, Kawlkulha a awm lai pawhin hetiang hnamdang mite tan hian a thawk thin a ni.
            Kum 1934, Pastor atana nemngheh a nih atangin mi 5,085 a baptis hman a, nupa tuak 637 a inneih tir hman bawk. Kum 1974ah chuan a taksa te a lo upain a lo chak lo chho ve tan ta a, a lung te a leng em em thin. Natna hrang hrang ten a tlakbuak takah hian Durtlang damdawiinah hun rei tak enkawl a ni a. Chumi hnuah a chenna inah an enkawl leh a. A hun tawp lam a thih dawnah chuan a fate hnenah, “Lungngaih mangan, harsatnate kan chunga lo thleng thin hi kan thatna tur vek a ni e,” tiin thu a chah a. A dam chhungin lngngaih mangan harsatna te a tawng hnem em em a, naupangte anih laiin a pain a thihsan a, a naupan lai vekin a nu khawhring neia puh avangin lungchhe takin an inthen a, a nu a hmu leh ngai tawh lo. Fahrah nun rethei tak a hmang chho a, a lo hlawhtlin a nupui fanau te a neih hnuah a nupui pathum lai mai a sun leh bawk a, harsatna hrehawm tak tak a paltlang hnem hle a ni. Heng harsatna leh hrehawmna atanga thlarau leh lei malsawmnate a lo thlen thin dan hi Rev PD Sena hian a hrechiang hle a ni.
            Tichuan April 24, 1974-ah chuan hun rei tak harsatna leh lungngaihna kara rinawm taka a rawng a lo bawl sak thin Pathian hnena chawl tawh turin kum 74 mi niin Durtlangah a thi ta a, Pastor Challiana’n a lei taksa chu vui liamin Hmangaihna ram, Lalpa buatsaih, lungngaih awm tawh lohna hmunah chawl turin a kal ta a ni.
(Courtesy: *Rev PD Sena Chanchin tlangpui: Pastor Pension Fellowship (SLPB)
            *Pu Thanseia, Mac Donald Hill, Zarkawt, Aizawl 

8 comments:

  1. Ekhai... Mittui tlachung leh hnukulh teuh chunga ka chhiar tak chu... rilru ava khawih kher em!!! Hmelma avanga Khawhring neia puha Khua atanga Hnawhchhuah a ni ta mai chu... Pu PD Sena te chhungkua anga Hnawhchhuah tawk ve lo tan chuan hriatthiampui a har ang. Dawta puha Hnawhchhuah hial tawk ve tawh tan chuan a nat dan tur a hisap theih ngei ang le... Pu Gilbert i ti tha hle mai. I Post zawng zawnga ka rilru khawih ber a ni hialin ka hria.

    ReplyDelete
    Replies
    1. Ka lawm lutuk e.. Mi hian harsatna nasa tak tuar chungin Pathian rawng an lo bawl a. Chutih laiin keini, harsatna pawh tawk ve lo hian kohhrana inhman, inkhawm etc tak ngial pawh kan peih mang lo chu a ni sia le... Ngaihtuahna a va ti thui tak em!!

      Delete
    2. This comment has been removed by the author.

      Delete
  2. Simply, it is not really difficult finding watches whether it is for routine usage or for party or special occasions.
    For illustrative purposes, imagine you are faced with an important
    legal matter, and it is up to you to choose the best lawyer, choose right and
    walk away free, choose wrong and you may pay a hefty fine, or worse.
    Invicta Women's Wildflower Quartz Round Stainless Steel Watch.

    Feel free to surf to my website ... data-intelligence.pl

    ReplyDelete
  3. It's very trouble-free to find out any topic on web as compared to textbooks, as I found this article at this website.

    My site Free Playstation Network Cards

    ReplyDelete
  4. This is due to the fact that you will not need to purchase another dresser for
    your child when he or she begins to grow up. And enjoy your new baby,
    your whole life has just changed. Test the mattress
    for firmness by pressing a finger to it.

    My web page: loft bed with desk - Www.Tlyeo.com -

    ReplyDelete
  5. A tiem an hawi a, lungsiet a um bawk. Ka hlawkpui ngawt el.

    ReplyDelete
  6. Ka puin Rev P.D.Sena chanchin a naupanlaia a hriat hetah hian ka dah ve a. http://edralte.blogspot.com/2020/10/ka-mi-ngaihsan-rev.html I thlalak hman hi ka hmang ve e, pawi lo turah ngaiin. Ka lawm e.

    ReplyDelete