Khuanu kutchhuak ropui
NIAGARA FALLS
US leh Canada
inrinnah khuan Niagara lui-ah tuikhawhthla lian em em mai, Niagara Falls a awm
a. He Niagara Falls hi hmun thumah khawhthlain heng hmun thuma a khawhthlakna
te hi Horseshoe Falls, American Falls leh Bridal Veil Falls ti tein koh an ni.
History:
Historian te chuan Ice Age tawp lama North America khuh luk tu vur khawn
(glacier) lo tuiral ta Wisconsin Glaciation in North America-a tuipui lian tak
Great Lakes khu a siam niin an ngai a. He Great Lakes zinga tuipui pakhat Lake
Erie atang hian tui luangchhuak lehin
Lake Ontario-ah a in chhung lut leh a. He a luanchhuahna hi Niagara lui chu
niin Niagara Falls pawh he luiah hian a awm a ni.
Niagara
Falls hming Niagara hi helai hmuna lo cheng hmasa Indian Iroquois tawng
‘Onguiaahra’ tih atanga lakchhawn a ni a, chumi awmzia chu Strait ‘tuipui rek’
tihna a ni. He tuikhawhthla tlawhchhuaktu hmasa ber chu French mi Samuel de
Champlain kha niin an sawi a, a ni hian Canada ram leh a chhehvel a fan laiin
kum 1604 khan he hmun hi a tlawh chhuak niin sawi a ni. Hetih lai hian mi tam
tak chuan kum 1677-a he hmun tlawhchhuak tu Belgian Missionary, Louis Hennepin
kha niin an ngai bawk.

Niagara
Falls hi sawi tawh angin ram pahnihin an insem a. Niagara lui luang hi Goat
Island in a hmun hnihah a lo then hrang a, chu chu US leh Canada hian an in
chan sem a. America ram lama khawhthla hi American Falls niin he American Falls
hi Luna Island in lo then hrang lehin lian vak lovin hmun hran deuhah a
khawhthla leh a. He tui khawthla peng hrang hi inneihnaa mo lukhum (Veil) a an
em avangin Bridal Veil Falls ti in a hming vuah a ni. Canada ram lamah ve thung
hian ropui takin Niagara lui Goat Island in a lo thenhran bung lehlam chu a
khawhthla bawk a. He tuikhawhthla hi Sakawr pheikhawk (Horseshoe) anga a kual
raih avangin Horseshoe Falls tia koh a ni.
Niagara
lui siam tura Lake Erie atanga tui luangchhuak hi a tam tham hle mai a, hei
hian he luia tuikhawhthla hmingthang tak Niagara Falls pawh hi a ti ropui hle a
ni. Niagara Falls hmun hniha a lian zawk Horseshoe Falls hi meter 790 chuanga
zau a ni a, American Falls zawk hi meters 320 a zau a ni bawk. He tui khawhthla
ropui tak atang hian second tinin gallon 6,00,000 chuang a khawh thla pur pur
ang a ni.

Heti
zozai power siamchhuah anih avang leh tui tha chakna hmanga mill hrang hrang
bun anih avang hian Niagara chhehvelah hian Industry tam tak a ding a, mi
maktaduai chuang tan an chawbel ber a ni.
He
tuikhawhthla hi khawvela tuikhawthla lian ber leh tui tamna ber a ni a, a
ropuiin a hmuhnawm bawk si a, a en turin khawvel hmun hrang hrang atangin
tourist te kumtluanin an fuankhawm luih luih reng a ni. A ropuia a hmuhnawm mai
bakah hian he tuikhawhthla hi eng mawi tak Xenon Lights 21 hmangin zan lamah an
kap eng thin a, a mawi danglam hle. Niagara Falls hi kumtin mi maktaduai 13
chuangin an tlawh ziah anga chhut a ni a, heng tourist te hi Canada leh US tan
sum hmuhna tha tak niin mi tam tak tan Niagara Falls hian eizawnna a siam a ni.
Adventures:
Niagara Falls-ah hian mi huaisen tak tak ten thil hrang hrang an lo ti thin
tawh a. October 1829 khan Yankee Leapster tia hriat Sam Patch chuan a bula ban
sang tak atangin he Niagara Falls hnuaia li-ah hian a zuang thla a, a him
hlauh. Kum 1901 October 24 khan zirtirtu kum 63 mi Annie Edson Taylor-i chu
barrel chhunga inkhungin he tuikhawhthla hi a in len thlak tir a, thi nel nual
mahse a him tlat bawk. Taylor-i barrel hmanga a inlenthlak tir hnu hian mi 14
chuang te chuan tih ve an chak a. Chutih laiin Taylor-i hian a risk a san em
avanga ti lo turin a fuih thung a. Mahse mi 14 te chu he tuikhawhthla hi an in
len thlak tir ve a, a then chu damchhuak mahse a thenin an thih phah a, ram tui
lei lo ten an awm phah a ni. Hemi hnu pawh hian mi huaisen tak tak te’n he
Niagara Falls-ah hian Barrel chhunga inkhungin an in len thlak tir ta fo a ni.

June 30,1859 khan Blondin-a hian
thlirtu mi nuai chuang hmaah Niagara chungah hian circus a bei leh dawn ta.
Blondin-a chuan mipui hnenah a mit tuam chunga chu hrui chu a zawh chhuah theih
an rin leh rin loh a zawt ta a. Mipui chuan kan ring kan ring tiin an au rual
dual dual mai a. Mipui te rin ang ngeiinBlondin-a chuan mit tuam chungin hrui
chu a zawh chhuak ta. Hlau leh khur chunga thlirtu mipuite chu Blondin-a’n hrui
a zawh chhuah avang chuan an au nasa ngei mai. Chutah Blondina chuan mihring
paw chunga chu hrui chu a zawh chhuah theih an rin leh rin loh thu mipuite chu
a zawt leh a. Mipui nuai chuang chuan, “Kan ring, kan ring,” tiin an au rual
leh ta dual dual mai. Blondin-a chuan tunge ka puak ang? Tiin a zawt ta a,
mipui chu thehhmeh ang maiin an reh ta thuap mai. Blondin-a’n mihring paw
chunga chu hrui sei tak a zawh chhuah theih chu an ring a, mahse tuman a puak
kai nih chu an duh lo. A hnuah chuan mipui zing atang chuan Blondin-a manager
Herry Colcord-a chu a lo penchhuak ta a, Blondin-a chuan Colcord-a chu a pua a,
hruizen chu a zawh pui ta.
Hrui an zawh lai
chuan tuikhawhthla ri hum hum leh thliinsiamte chuan Blondin-a leh a manager
hruizen zawh lai chu a rawn ti then hluau hluau a. Mahse Blondin-a thiamna hi a
san em avangin leh a manager Colcord-a’n Blondin-a chunga a rinna nghat ngama a
lo tal ve sek loh avangin tluang takin ral leh lam chu a zawh kai pui leh ta.
Ral lehlam an
kai leh hnu chuan entu mipuite hnenah Blondin-a chuan, “Tunah khan mipakhat ka
paw kai a, midang ka la puak kai theih in ring em?” tiin a zawt leh a. Mipui te
chuan, “Kan ring e, kan ring e,” tiin an aurual thup thup mai a. Chutah
Blondina chuan ‘Kan ring e’ tia au zinga au pawr tak mai pa pakhat hnenah
chuan, “Lokal rawh le, ka puak kai theih che i ring a, ka paw kai ang che,”
tiin a sawm a. Chupa chuan a duh lo nasa mai. “Ka damchhung hian chu chu a
thleng lovang,” tiin a lo chhang a. Hepa hian Blondin-a thiamna hi a ring em em
a, mahse a rinna chu Blondin-a chungah a nghah ngam loh avangin hemi tum pawh
hian a inpuak tir ngam lo a ni.
Awle Blondin-a
circus chungchang leh kan rinna hi i han thlir dun teh ang. Mi tam tak chuan
Isua Krista hi min chhandamtu anih thu te, kan tuar ai tuara Kalvari tlangah
khenbeh a ni tih te, ni thum niah a tho leh a, vanah hmun siam turin a kal ta a
ni tih te chu kan ring vek tiru! Mahse harsatna lian tak awm chu Blondin-a’n pa
pakhat a sawm ang deuh hian Isua Krista-ah kan innghat pumhlum ngam lo thin hi
a ni. Kan hringnun kawng chhuk chho takah hian Isua Krista ringtu kan nih chuan
amahah innghat ngam ila, amah kan rin ngam a kan innghah pumhlum chuan thlipui
leh tuifawn karah te, kan harsatna leh hlauhawm hrang hrang karah te Isua hian
min hruai ang a, min kal kai pui ngei dawn a ni.
Post Tha khawp mai. He thu hi Sermon illustration-ah ka va hmang nasa ve tawh em, hihi
ReplyDelete