Thursday, May 3, 2012


Tunlai thalaite lawm
GRAFFITI ART

Mizo thalaite zingah kutthemthiam leh Art lama sang tak tak tam tak an awm a. Eizawn nan em chuan mipui lamin kan la hlut si lo. Paintings leh Artist te kutchhuak hian mizo te zing mai nilo, khawvel hringmi zawng zawng zingah hian ngaihhlut a hlawh a, kan pi leh pu te hlei hlei khan Art hi an ngaisang a, Civilization ropui tak takah te art lama hmanlai mite lo san zia kan hmu thei awm e.
            Art chikhat zing ami painting hian medieval hunlai atanga vawiin thlengin ngaihhlut a hlawh a. Brush hmanga ziak te, meihawl hmanga ziak te, chemte (Knife) hmanga ziak te, spray (phuh) chi hmanga ziak te leh kawng chi dang tam tak a awm. Awle tun tum chu khawthlang lama an uar em em, TV lama kan hmuh thin, bang cheiran mawi tak tak, Graffiti Art chungchang hi i han bih thuak teh ang.
            History: Graffiti tih thu hi Italian tawng ‘graffiato’ tih atanga lak chhawn a ni a, mizo tawng chuan ‘hiat rang’ tihna a ni mai awm e. Graffiti paintings hi BC 30,000 lai liamta (pre historic age) ah pawh khan an lo ching tawh a, puk bang te an lo cheirang neih nuaih tawh thin niin mithiam te chuan an sawi. Hemi hnu hian khawvel changkang chho zelah bel vawtu ten an hlumbel vuak cheiran nan te he Graffiti technique hi an hmang chho ta zel a ni.
            Tunlai Grafitti: Graffiti Paintings hi kum zabi 20 na chho atang khan a tihdan dang deuh leh hmanraw changkang zawk hmangin chin chhoh a ni ta a. Sap ho music video-ah, a bik takin hip hop music video-ah te bang ziak rang nuaih kan hmuh thin ang hi a ni a, hetiang chi hi New York khawpuia Subway (leihnuai rel kawng) banga an chei rang nuai atanga alh chhuak a tih theih awm e. Graffiti hi Indopui pahnihna lai daih tawh atang khan Rel wagon bangah te, khawlaia bang awlah te ziak an lo ching tawh hle a. A lar hmasa chu “Kilroy was here’ tih kha a ni. Khawthlang thalai kuthlei thiltih mai mah nise thalai ten an lawm em em a, an ngaisang hle a, Jazz musician Charlie Parker-a (a.k.a Bird) kum 1955-a a thih hnu phei kha chuan amah ngaisangtu ten New York khawlaiah ‘Bird Lives’ tih te leh thudang amha uina thuGraffiti hmanga ziak te chuan New York khawpui bang a mawi tan a. Graffiti art chu lar zual zelin kum 1968-a Paris khawpuia zirlai ten lungawilohna an lantir tum te khan an auhla hrang hrang chu Paris khawpuia bang awl deuhah nalh tak takin an ziak rang nuaih mai a ni.
            A lar tak tak dan: 60’s chho vel kha chuan Graffiti art hi New York khawpui tih loh chuan an la hmelhriat lutuk lem lo a, mahse thalaite chuan a stylish avang leh a danglam avangin an ngaihlu riau thung. Kum 1979 khan graffiti artist Lee Quinones leh Fab 5 Freddy te chu art collector Claudio Bruni-an Italy khawpui Rome-a a art gallery thar hawnnaah a sawm a. Heta an thiamthil han show hian Italy-ah pawh Graffiti art hi a tih lar phah hle a, hemi nghawng kal zel hian Europe chu graffiti artist te kuthnu tamna ber hmun pakhatah a chhuah kan ti thei awm e. Hemi hnu hian zaithiam Blondie chuan an music video ‘Rapture’ tihah graffiti artist Jean Michel Basquiat nen in remsiamin Basquiat-a kutchhuak Graffiti lemziak hrang hrang an tilang tel a, mipuiin an hmelhriat tan zel. Hetianga a lar chhoh tak zelah hian HipHop music hrang hrangah tihlan a ni thin a, ram hrang hranga thalai ten an ngai sang a, Hollywood meuh pawhin kum 1984-a film chhuak Beat Street-a tihlan atan Graffiti artist Phase 2 chu lem ziak turin an sawm ta hial a ni.
            Graffiti chu engtin?: Graffiti hi chi hran hran a awm ve a, a ziak a ziak te, rawng bur hmanga spray te, pat ek (moss) remkhawm hmanga siam Moss Graffiti te leh stencil graffiti te hi a lar zual chu an ni awm e. Heng zingah hian hun heh lo ber Spary chi hi hman lar ber a ni a, hun a heh loh avang leh a kai rual duh avangin a tel ngei ngei ti ila kan tisual lovang. Heng a spray chi kan tih hi henglaiah chuan motor rawng kahna bawm te, aerosol cans ang hi a ni a, hemi hmang hian an ziak tlangpui. Tin Stencil Graffiti ve thung erawhah hi chuan an thil ziak tur thla lehkha khawng hmanga chep kuain chumi chu an ziakna turah an nem bet a, a thla lang turin rawng an spray ta thin a ni.
            Heng lai hmunah pawh graffiti hi thalai ten an ching uar chho a, motor rawng kahna te lei chawpin milem hrang hrang heng spray hmang hian an siam ve ta. Hriat tur pawimawh tak chu heng spray paint te hian chemical hlauhawm tak tak an pai a, hei bakah hian heng rawngkahna cans te hian rawng phuh chhuak tu atan chlorofluorocarbons an hman bawk avangin fimkhur a ngai a, hriselna khawih pawi thei anih avangin a theih chuan hmaikawr, heng tur te lo dang tu tur Respirator hi hman ngei tur a ni. Bandanna/Scarf etc te hian heng chemicals te hi a dan theih loh avangin awmzia a awm lo.
Graffiti Artist lar Bansky-a kutchhuak pakhat 'Maid in London'
            Global Developments: Thil thar reng reng pu darh chak berhtu Visual media (Music Video, Film etc) hmanga thehdarh anih tawh avangin khawvelin Graffiti art a hmelhriat a, vawiin niah chuan ram hrang hrangah an uar em em a. Art ril tak a inphumruk avanga ngaihsangtu tam tak an awm laiin dan leh hrai kengkawhtu te lu an ti haiin hnawksak a tling ta hial mai. Graffiti Art hi South America lamah pawh a lar a, Brazil khawpui pakhat Sao Paulo phei chu khawvela graffiti art tamna ber hmun pakhat a ni ta. Brazilah hian graffiti art a lar em avangin sumdawngte pawhin an hmang tangkai a, graffiti artist ten sum huiluhnan an hmang tangkai hle a ni.
            Bomb puahna hmun Middle East lamah pawh graffiti art hi a lar hle. Iran khawpui Tehran-ah pawh artist lar A1one-a kuthnu tam tak a awm a, khap ngah sawrkar tih takah A1one pawh hi khawlaia a graffiti art avangin man a ni fo tawh a ni. Tin, Israel-in West Bank-a daidanna bang an siam te chu graffiti artist te hian an hmang tangkai a, graffiti lemziak in a tial chei chuai mai. Chutiang bawkin South East Asia-ah pawh thalai ten khawthlang culture nghawng chhuah tih takah graffiti art hi an buaipui a. Malaysia khawpui Kuala Lumpur-ah te, Manila, Djakarta-ah te graffiti art hmuh tur a tam hle.
            Dodalna: Graffiti hi kan sawi tawh angin vantlang hmun awl remchang laiah an ziak nasa hle a. Retaining Wall te, building bang te, subway trains (leihnuai rel) leh a station bang te, rel wagon etc ah te an ziak tlangpui thin. Hetiang anih avang hian ram hrang hranga thuneitu te chuan graffiti art hian vantlang bungrua a ti tawp tiin graffiti lemziak vantlang hmuna ziak an khap hial thin a. Graffiti Artist tam takin man a tawh phah a, heng graffiti artist hian hming tak phochhuak lovin hminglem an invuah thin a ni. Khawvela graffiti artist lar ber pawl leh a kutchhuak ram hrang hranga hnutchhiah tu Bansky pawh hi tunge a nih tun thleng hian khawvelin a la hre lo a ni.
            Graffiti ziak thin te hian vantlang hmun remchang an hman nasat em avang hian ram hrang hrangah vantlang bungrua tibawlhlawh case (vandalism) avangin man an tawk ngun hle a. Great Britain-ah phei chuan kum 2004 khan graffiti bitum tur hian Anti Social Behaviour Act 2003 an passed nghe nghe a ni. Hetiang hian ram hrang hrangah hetiang Graffiti artist te avang hian vandalism (vantlang bungrua tihbawlhhlawh) khapbehna dan hrang hrang siam a ni a, tin, khawpui tifaitu squad, heng graffiti ziak rang chei chuai tireh tu pawl te pawh ram hrang hranga khawpui thenkhat, graffiti tamnaah te an din phah hial thin a ni. Graffiti hi ngaihlutu tam tak awm mahse ram hrang hrang sawrkar lu a ti hai a, kum 1995 daih tawh khan New York Mayor Rudolph Guiliani phei chuan New York-ah Anti Graffiti Task Force a din hial a, hetiang deuh hi hmun hrang hrangah din a ni bawk. Jerusalem-ah phei chuan Kristian sakhaw beih nana hmangin
Mizo tlangval David Lalrammawia kutchhuak, Greater Noida a mi
            Mizote leh Graffiti:- Sap culture ngaisang reng renga khawsa mizo thalai te pawhin he graffiti art kan hmelhriatna hi chu a rei tawh awm e. Amaherawhchu hetiang ang lemziak ti tur hian a hmanrua neih mai te a remchang lova, a man a lo to ve bawk nen, kut a ziak chawp hmuh tur chu tunhma khan hmuh tur a awm ve phauh phauh thin. Vawiin niah erawh graffiti art-a mizo tlangvalte kuthnu hi hmun hrang hrangah hmuh tur a awm ta a, Aizawl khawpui leh Lunglei khawpui hmun thenkhatah te chuan en tham fe fe graffiti art, mizo tlangval ngei kutchhuak a awm ve ta. Mizoram mai nilo, Delhi Goa leh hmun dangah pawh Mizo kutchhuak a awm ve ta nual mai. Nikum lawka an hawn tak car intlansiak Formula One Indian Grand Prix circuit India-in a neih thar Buddh International Circuit, Greater Noida, Uttar Pradesh-ah pawh mizo tlangval David Lalrammawia chu banga graffiti art mawi tak ‘Race’ tih lian tak maia ziak turin rawih a ni nghe nghe a, he David-a kutchhuak hi a mawi hle a, thalaite rilrem zawng tak niin a class pawh a sang hle a ni.
Babu tlang ami Graffiti
            Sawi tak angin Mizo thalai te pawhin graffiti art an ngaisang a, exercise note bu phek hnung lama ziah mai duh tawk lovin khawlaia bang awl remchang laiah te an ziak chho tan a, Mizo music video thenkhatah pawh tihlan a ni ta fo mai. He article chhiartu Graffiti art lama tui kan awm anih chuan fimkhur taka kan tui zawng kan kalpui hi a pawimawh a, vantlang bungrua ti bawlhhlawh tu ni lo tura kan inventhiam a pawimawh hle a ni. Graffiti lemziak ziak tur hian bang awl remchang tak a ngai a, cement-a plaster thlap phei chu duhthusam a ni. Vantlang hmun pawimawh lai leh sawrkar building te kan chei rang nuai a, kan spray bal niau nuau a nih chuan dan dinglai kan bawhchhia tihna a ni a, Kristian thalaite tih atan a inhmeh lo. Chuvangin vantlang tana hnawksak lo tur hmun kan thlan thiam a pawimawh tak meuh a ni.
            A tawp nan, graffiti mai hi a ni lo. Mizo kristian thalaite hian vantlang bungrua hi khua leh tui tin te intawm a ni tih kan hriat a dim dawia vawn thianghlim  kan tum a pawimawh hle. Vantlang zunina lo e mai te, vantlang step leh building sir kilkhawra zun leh ek lo thiar mai te. Khawpui cheimawina hrang hrang lo tihchhiat mai te hi a changkang lo a, a Kristian thalai lo em em a ni tih kan hriat a tul hle a ni.
Mizo-ah chuan Graffiti Artist hmasa pawl ka ni ve in ka hria..hehe
Ka Graffiti art hmasa ber

6 comments:

  1. Ekhai a, i va lo thiam ve! i graffiti pakhat siam a mi in orange jacket leh jeans ha lem pic khi mihring tak tak a ang khawp mai! i thiam lutuk.

    ReplyDelete
  2. An thiam kati thin khawp mai. Nang pawh chu i duailo viau mai kati. Keep it up :)

    ReplyDelete
  3. heheheh ka lawm e.... @Mizohican Kima... khi khi chu Banski pawhin a siam ve thiam lo ang hehhee
    @Pu HV thanks... Jack of All Trade hi chu heti tlat zel heheh

    ReplyDelete
  4. A mawi ka ti thei lutuk a..a pic leh fonts te...graffiti studio te pawh ka download nual a.. ti dan erawh ka thiam em2 lo..stylish deuh hlek a ngai a..idea pawh neih that a ngai ka ti kahwp mai..pencil hian ka ziak a..ka chei a..mawi vak lo chuan ka chhuah ve..wall vel ah chiah chuan ka la ziak lo..spray na colour chi hrang2 ka duh khawp mai..i post tha lutuk..

    ReplyDelete
  5. A mawi ka ti thei lutuk a..a pic leh fonts te...graffiti studio te pawh ka download nual a.. ti dan erawh ka thiam em2 lo..stylish deuh hlek a ngai a..idea pawh neih that a ngai ka ti kahwp mai..pencil hian ka ziak a..ka chei a..mawi vak lo chuan ka chhuah ve..wall vel ah chiah chuan ka la ziak lo..spray na colour chi hrang2 ka duh khawp mai..i post tha lutuk..

    ReplyDelete
  6. Gila analh khawp mai ikut chhuak pawh hi.... ka Garrage sak mek Shutter ah min lo ziah ve la atha ang :-) Kip it Up

    ReplyDelete