Wednesday, May 23, 2012


Tunlai khawvel hian thil buaipui lian tak mai a nei a, America ram atanga Mizoram thlengin he thil hian buaipui a hlawh mek a. Ngaihdan a in ang lo a, pawmdan a in ang hek lo. Chu chu tuna kan sawi tur Same Sex Marriage (Neih inang inneih/inkawp) hi a ni. Tam takin sual tawpkhawka an ngaih laiin ram thenkhatah chuan mawngkawhur puithiam te an nei a, chutiangin kan ramah ngei pawh Mawngkawhur an tam tawhin nihna zahpui hauh lova TV vela in lan ngam te pawh an tam a, nupa ang maia khawsa pawh sawi tur tam tak an awm ta.
            He thuah hian inhnialna tawp thei lo a awm reng a, mipui an thuhmun fo thei lo tih thu tichiang tu tak a ni awm e. Tunhnaiah US President Barack Obama meuhin tunhmaa a pawm ngai loh Same Sex Marriage/Gay Marriage chu a rilru thlakin phalsak ni tawh se a duh thu a puang chhuak hluai mai a. Hei hi USA-a mawngkawhur nuai tam tak te vote a duh vang pawh ni fa hmiang, a elpui tur Mitt Romney-a’n a dodal tlat hek. He Obama thu chhuak hian Mawngkawhur ho a ti lawm a, khawlaiah te chhuakin lawmin an lam a. Chutih laiin he thu vek hian khawvel a barakhaih a, US president zinga a hmasa ber atan Barack Obama’n Same Sex Marriage phalsak mai a duh ta mai hian helam ngaihven lo tu te beng a verh a, keini pawhin tun tum chu helam hi i han thai lang ve teh ang.

            Enge Same Sex Marriage chu?: Same Sex Marriage, Gay Marriage tia hriat ni bawk hi a awmzia chu neih in ang, i.e. mipa leh mipa emaw hmeichhia leh hmeichhia inkawp-a inneihna tiin awlsam tein a sawifiah theih mai awm e. Thuthlung hlui hunlai atang tawhin he Gay Marriage hian hmun a lo luah tawh a, European History leh Chinese History tam takah hmuh theihin a awm a ni. Ming Dynasty leh Zhou Dynasty-ah te khan hetiang neih inang inkawp hi a mimal hming ang pawhin chhinchhiahin a lo awm thlap a, puithu na angah te an lo ngai thin.
            Chutiang bawkin European History-ah pawh hmuhtur awmin Raman Empire-a Lal Nero-a ngei pawh kha a sal mipa pakhat nen an lo inkawp reng thin tih te Emperor Elagabalus-a pawh kha a sal Hierocles-a nen an innei tih tein record a ni. Chutih laiin AD 342-na lai vel khan Kristian Emperor Constantius II leh Constans te kha chuan he neih inang inneih khapna dan hi Theodosian Code-ah an lo ziak thlap a, chutiang ti te tihhlum theihna dan hial an lo siam a ni.
            Tunlai: Hetianga hmasang atang tawha neih inang inkawpte buaipui an ni lai hian kum zabi 20-na atang chuan heng mawngkawhur te hian anmahni anpui te nupui/pasal atana neih chu an chanvo nia ngaihna a lian ta hle mai. Hemi kawngah pawh hian ram hrang hrangah tuai leh patil ten sawrkar an nawr thawm hriattur te a awm fo. Tichuan a hmasa ber atan kum 2001 khan Netherlands chuan neih inangte inneih phalna dan a siam ta. Chumi hnuah Belgium in kum 2003 khan a phalsak ve leh a. CHumi hnuah ram hrang hrang Spain (2005), Canada (2005), South Africa (2006), Norway (2009), Sweden (2009), Portugal (2010),[65] Iceland (2010) and Argentina (2010) te chuan heng hunah te hian Same Sex Marriage hi dan hnuaiah an phalrai ta a ni.
            Hriselna: Neih inang inkawp chungchang hi khawvelin a buaipui ta a. Khawtlang nun, mimal himna, zirna leh kohhran etc ah te nghawng lian tak a neih chhoh avangin khawvelin a ngawihpui mai mai thei ta lo. Chutih rualin mithiamte chuan neih inang inkawp avanga hri kai theih hrang hrang te an lo tarchhuak ve mek bawk a. Zirchiangtute chuan heng Mawngkawhur te zingah hian AIDS hi a darh chak bik em em tih hmuchhuakin America-ah phei chuan Gay panga zela pakhat hian HIV an vei tih an hmuchhuak a ni. AIDS bakah hian sex atanga inkaichhawn theih natna an vei hma in an vei nasa em em a, Mawngkaw Cancer leh Hepatitis A,B,C vei an tam hle. Neih inang inkawpte zingah hian zu ngawlveina, zuk leh hmuam ngawlvei, rilru lam buaina, depression, drugs ngawlvei, mahni intihhlum tumna etc a tam bik em em a, Saihri (Syphillis) pawh heng neih inang inkawp ho zingah hian a tam lawt lak niin an sawi.
Sawrkar pawmdan: Neih inang te inneih hi heng ram hrang hrang Argentina, Belgium, Canada, Iceland, the Netherlands, Norway, Portugal, South Africa, Spain leh Sweden te hian dan mumal tak siamin an phalsak tawh a, US ah erawh chuan a rampum anga phal nilo mahse an sate 50 zinga state parukah te phalsak a ni. Mexico ramah chuan neih inang inneih hi Mexico City ah chauh phal a ni a, mahse Mexico City-a innei te hi ramchhung hmundangah pawh sawrkarin a pawmpui (recognize) thung. Israel pawh khuan an ramchhunga neih inang inneih phal lo mahse ramdanga innei an ramchhunga rawn lut erawh chu ngaihnatthiamna a pe thung a ni.
            Neih inangte inneihna hian ram hrang hrangah nghawng lian tak a nei a. Heng gay leh lesbian te hi tam tak an awm avangin leh mihring an nihnaa an chanvo (human rights) hmachhuana sawrkar thiam taka an nawr avang te, ram hrang hrang sawrkar te pawhin an ramchhunga neih inang, a nuai tel te vote an duh theuh bawk si avangtein mi tam takin pawm lo mahse neih inangte inneihna hi an pawmpui chho zel mai a. Tunah pawh hian tunhmaa same sex marriage duhlo tu tak tak Australia, Colombia, Denmark, Finland, Germany, Luxembourg, New Zealand, etc te chuan neih inangte inneih phalna bill hi pass theih turin ruahmanna an kalpui mek a, kan ram thenawm lawk Nepal pawhin May 31, 2012-a peih hman tur, Nepal constitution thar draft mekah phalsak an tum bawk a ni
            Sakhaw thenkhat te ngaihdan: Mipa leh mipa emaw hmeichhia leh hmeichhia te inneihna hi engtin nge sakhaw hrang hrang te hian an ngaih tih thlir ho leh dawn ila. Kristian te ngaihdan erawh a zial fel nan kan hmang dawn nia.
            Kristian te ang thoin sakhaw dangah pawh a duh fir deuh (conservatives) leh hawiher zau deuh (liberals) hi an awm ve zel a. Neih inang inneihnaah pawh hian sakhaw hrang hrangte zingah ngaihdan inpelhsawlh a tam ngei mai. Juda sakhuaah a conservative deuh ten same sex marriage hi duh lo viau mahse Liberal Jews, abik takin Reform Judaism member te chuan neih inang inneih hi an pawm a, The Jewish Reconstructionist Federation chuan an Rabbis te duhthlannaah a nghat nghe nghe a ni.
            Buddhist : Buddhist ho erawh hi chuan inhnialna tur em em an nei lo. A chhan chu Buddhist ho inzirtirna leh Buddha zirtirna ngei atang pawhin neih inang inneihna lampang leh mawngkawhurna lam hi sawilan a nih loh vanga ni. Tuai te hi puithiama ordained phal an ni lo tih erawh sawilan a ni a, neih inang inneih kher erawh hi chu sawilan a ni lo. Hei vanga Buddhist sakhua chhunga inhnialna neuh neuh a awm takah hian October 11, 1995 khan Honolulu Diamond Sangha dintu, Buddhist hruaitu Robert Aitken chuan neih inang inneihna chungchanga a ngaihdan sawilangin Buddha zirtirna Four Noble Abodes (Hmangaihna, Lainatna, midangte tihhlimna leh rilru fim hmanga duhthlanna) chu same sex marriage hrilhfiah nan a hmang a. Aitken-a hian neih n ang inkawp te chu a hriatthiam thu a tlangau pui a ni. Hetih lai hian South East Asian Theravada Buddhist te erawh hi chu an conservative zawk bawk a, neih inang inneih hi an pawm lem lo.
            Muslim: Muslim sakhua hian  Sodom khuaa Lot-a chanchin kha pathianin neih inang a huat zia lantirna niah an ngai hmiah mai a. Chubakah inneihna hi chithlah nan leh mipa leh hmeichhe inkara hman tur tia inzirtirna an kalpui avangin neih inang inkawp hi Muslim sakhaw chhungah phalrai chi a ni lo. Amaherawhchu hei vang hian Muslim te zingah neih inang innei leh inkawp an awm lo tihna erawh a ni lo. A tamin an tam hrim hrim a, sawrkar dan hmanga innei leh inkawp mek tam tak an awm tho a ni.
          KRISTIAN TEN ENGTIN NGE SAME SEX MARRIAGE HI KAN HMACHHAWN DAWN?? 
                  “Kristiante chuan he thilah hian inhnialna tur engmah kan nei hleinem!” i ti ani maithei. Sakhaw dang te ang thoin Kristian sakhuaah pawh ngaihdan in persan tak tak a tam hle mai. Neih inang inneih phal anih leh nih loh hi kan Bible in a sawilo nia ngaia mihring dikna chanvo changchaw tu, ram thenkhata kohhran tam tak chuan neih inang inneih hi an pawmpui tawh a ni. Kalphung thar duh Kristian pawl (Progressive Christians) te hian a tlangpuiin hetiang ngaihdan hi an nei a, neih inang pawmpui kohhran zingah heng Metropolitan Community Church, United Church of Christ, Christian Church (Disciples of Christ), the Episcopal Church of the United States, Canada rama Anglican Church, Evangelical America  rama Lutheran Church te hi a lar pawl an ni.
            Hetiang hian kohhran thenkhat chuan neih inang inneih hi pawmpui mahse Kristian nawlpui chuan kan pawm lo hle a, kan chiang mai awm e. Kohhran thenkhatin Bishop mawngkawhur an neih tawh laiin kohhran thenkhat chuan thihna khawp sual ang hialah kan ngai ve bawk a. Sakhaw thuhmun, Bible hmang theuh theuh zinga ngaihdan in pelhsawlh nuai mai hi i han xray ve teh ang.

            Neih inang inneih hi thil controversial tak mai a ni a, kei pawhin ka ngaihdan ka ziak chhuak dawn a, he thuziak chhiartu Mizo zingah ngei pawh ka ngaihdan min tawmpui thei lo an awm leh nual ang.
            Neih inang inneih chungchangah hian kan Bible hian khapna dan emaw a siam ka hre bik lo, mahse Thuthlung hluia Biblein mawngkawhur khapna thu a sawi hian engkim a tichiang mai awm e. Leveticus 18:22-ahchuan “Hmeichhia angin mipa i pawl tur a nilo; thil tenawm a ni” tih te, Leveticus 20:13-ah “Miin hmeichhia a mutpui anga mipa a mutpui chuan thil tenawm tak an ti ve ve a ni a, tih hlum ngei tur an ni” tih ziak te kan hmu. He thu hian engnge a kawh chu sawifiah leh chuan vak a ngai lo va, mawngkawhurna tenawm zia leh Pathianin a duh loh zia a tarlang chiang hle a ni. Sodom leh Gomora khaw sualna tenawm tak pawh kha mipa leh mipa inpawl duhna vang niin conservatives te chuan an ngai a ni (Genesis 19:5) Hei lo pawh hi neih in ang inneihnaa inhnamhnawih thin mawngkawhur te Pathianin a duh loh zia Bible hmun tam takah kan hmu. (I Kor 6:9-10, Rom 1: 27,)
            Lal Isua ngei pawh khan neih inangte an innei tur ani lo tiin sawi fak lo mahse inneihna hi mipa leh hmeichhia inkarah a ni tur a ni tih a lo sawi chiang hle tawh a. (Mat 19:4-6). Pathianin mipa leh hmeichhia a siam dan atang reng hian mipa leh hmeichhia hi innei tur an ni tih a chiang a, neih anpui kawp hi duh se zawng design hran siam kher lovin a in ang tlang thapin a siam mai awm a sin!
            Evangelist lar tak Rev Rick Warren chuan neih anpui kawp chingte hi ‘Pathianin mipat hmeichhiatna a duan dan bawhchhe ngam khawpa Pathian aia in ngai ropui’ niin a sawi hmiah mai a, inneihna chu mipa leh hmeichhe inkar ni ngei turah a ngai. Hetiang hi Evangelist lar tak tak te ngaih dan pawh a ni.
            Bible han zirchian hian tunlai progressive Kristian te anga Bible kan kaihlek lui tlat te a nih loh chuan neih anpuite kawp a mipat mipatna/ hmeichhiat hmeichhiatna hmanpui hi Pathianin a duh lo bur tih a chiang hle a, engti kawng maha lak zam theih chi niin a lang lo. He neih anpui kawp duhna hian kan Zoram pawh ngawi rengin a run mek a, engtikah emaw chuan mitdelte hriattham khawpin a la richhuak dawn a ni. Chu hun kan thlen hma chuan hetiang kawnga buaina nei te’n kan rilru mumal taka siamin Pathianin engtianga awm turin nge min duh tih hre rengin kan rilru kan siam a pawimawh a. Khawtlang, kohhran leh sawrkar pawhin he case lo hmachhawn dan tur hi bengsika kan ngaihtuah a hun tak meuh a ni.
            

4 comments:

  1. This comment has been removed by the author.

    ReplyDelete
  2. Leviticus 18:22 ah ngawt pawh khan Pathianin, mipa in a mipat pui vek hmeichhia a mutpui anga a mutpui chuan suahsualna nasa tak a ti ani tih a sawi. A dangah pawh a tam mai. Kristian, Muslim leh Jews ho tan chhuanlam a neih theih loh bur. Bible ah pawh an thisen mawh an phurh tur thlengin a inziak a ni.

    Tawngkam thiam a sawi fel tum chi anilo reng reng. Bible ah tawngkam hrilhfiah chawp ngai lovin chiang takin a chuang kiau kuau.

    Uak thui

    ReplyDelete
  3. Mipa leh mipa innei chu ka ten, ka rap tawp!

    ReplyDelete
  4. Pathianin min ruat dan leh chi thlah malsawmna kal zel tura min duan dan hi a ni a, ran/ramsate hian an hai ngai lo. Hei hi chu awmherh vang leh uchuak vang a ni a, Pathian lung a awi thei ngai lo vang.

    ReplyDelete