Saturday, October 26, 2013

ALEXANDER DUFF
Tun tum chu India rama Scottish missionary hmasa ber Alexander Duff-a chungchang hi I han bihchiang veleh thung dawn teh ang.
                Hun hmasa lam: Alexander Duff hi Scotland rama Auchnahyle khuaah  April 15, 1806 khan a piang a. A nu leh pa te hi James Duff leh Jean Rattray te niin loneitu chhungkua an ni. A nu leh pa hian Alexander-a hi lehkhathiamin hna sang tak te chelh ve se an tih avangin lehkha zir lamah an kal tir tauh tauh a. An khaw kianga Pitlochry leh Kirkmichael vela sikul hrang hrang leh Perth Grammar School-ahte  a kal thinin mel 8 chuang nitin kein a kal tauh tauh thin.
Alexander-a hi a nu leh pa ten a naupan lai atangin an kaihruai tha em em a. Naupangte a nih lai atangin missionary tuta kohna chiang tak a dawng tawh a ni Kum 1821 atangin St Andrews University-ah Arts leh Theology lam a zir a, Greek, latin, Logic leh moral philosophy lamte a thiam em avangin kum hnih hnu lekah MA a zo ta mai a. Hna hrang hrang a thawh zui lai chuan kum 1827 khan Church of Scotland chuan ramdanga an mission hmasa ber tur chu tan an lo tum ve a, rawngbawlna kalpui an tum dan hi zirna behchhanin a ni.
                Hetianga Church of Scotland-in rawngbawlna bul an tan tur hi a hriatin Alexander Duff pawh hian Pathianin rem a ruat sakah a ngai a, missionary atana inpek chu a tum ta a. Chumi kawngah chuan St Andrews University-a  a zirlaia Moral Philosphy professor Dr Thomas Chalmers chuan Alexander-a chu a tuipui hle mai a, kawng tinrenga fuih phurin hma a lak pui ta a. Chuta tang chuan kawng tinrengin Alexander Duff chu a inpuahchah chho ta a ni.
INDIA RAMA KRISTIAN PAWL LIAN ZUAL TE

Tun tum chu bengvar nan India rama kohhran inhlawm khawm, Kristian pawl lian deuh deuh te i han bih thuak thuak dawn teh ang.
All India Christian Council (AICC): 
AICC hi India rama Kristian pawl inhlawmkhawm lian tak pakhat a ni a. AICC hnuaiah hian zirna in, pawl peng, missin leh kohhran hrang hrangte an awm a ni. Kum 1998-a din niin pawl thil tum pakhat chu Kristiante insuihkhawm a, hnam tenau zawk leh sakhua te nau zawk te tana aw nei ve khawpa inhlawmkhawm a ni. AICC hian kohhran in daidanna bang thiat a, kohhran hrang hrangte zai khata luana India rama Kristiante nekchepna leh tihduhdahna tih tawp anih theih nana hmalak ho chu an thil tum lian tak pakhat a ni. AICC hian motto atan “To Protect and to serve” (Venhim leh rawngbawl) tih an nei a, hemi dulthul hian hna tam tak an thawk mek a ni.

Monday, July 8, 2013

HLA LEH A PHUAHTU

IT IS WELL WITH MY SOUL 
- Horatio Spafford

Pathian fakna hla ropui tam tak hi harsatna nasa tak kaltlanga Pathianin hlaphuahtute
a pek a lo ni chawk thin a. Harsatna namen lo an tawh atanga Pathian an fakna hla an lo phuah tawhte hian vawiina Kristian tam tak nun a chawm nasa hle a nih hi. Harsatna kal tlanga hla phuah ropui tak mai, “It is well with my soul” chungchang hi tun tum chu han ziak ve leh dawn thung ila. He hla hi zaithiam tak tak ten an sak kan hre tawh ang a, hemi hla thluk hmang hian Rev Edwin Rowlands khan Mizo tawngin hla a lo siam a. Chu chu “Khawvel hrut chhuak ila, Lal Isua ang hi,” tih hi a ni. Rev Edwin Rowlands hian “It is well with my soul” tih hla hi letling lovin a thluk (Ville du Havre) hmanga hla dang diai a phuah avang erawhin he hla ropui tak a phuahtuin a phuah chhan leh Mizo tawnga he hla thluk kan lakna “Khawvel hrut chhuak ila,” tih hla hi en kawp a rem lo va, a inmil lo tih hriat hmasak a tha awm e. Chuvangin a sap hla hi engvang leh eng atanga a phuahtu hian a lo phuahchhuah tih kan sawi dawn a ni.
AMY CARMICHAEL

            Missionary ropui tak tak zingah hmeichhia tam tak an awm a. Pasal neih aia rawngbawl hna thawh thlang chin ngat phei chu an hnathawh a hlawk thei hle. Tun tuma a chanchin kan ziah tur Amy Wilson Carmichael pawh hi nu rorum leh tumruh tak, hrisel lo chunga huaisen taka Pathian rawngbawl tura India rama rawn chhuak, Furlough-a an rama haw miah lova kum 50 chuan rawngbawlna hmuna bung tling tla thak khawpa mi inpe, Pathian mi ropui zing ami a ni.
            Pianna: December 16, 1867-ah Amy hi Amy Wilson Carmichael tih hmingpuin Millisle, County Down, Ireland-ah a piang a, an unau hi pasarih niin Amy hi a upa ber a ni. A nu leh pa David leh Catherine Carmichael te hi Presbyterian kohhran niin Kristian tha tak mai an ni a, Mill an nei a, chhungkaw khawsa thei tak mai an ni. Naupangte anih lai atangin a nu leh pa te hian an kaihruai tha em em a, Kristian tha tak a nih piah lamah fahrah leh chanhai leh rethei zawk te a khawngaih thei em em a, tanpui chakna thinlung, naupangte a nih lai atang tawhin a nei a ni.
Rev William Williams

            Nikuma Synod rorel khan Mizorama Chanchin Tha rawn thlen hmasak ber ni chu March 15, 1891 niin a rawn thlen hmasa bertu chu Rev William Williams ani tih an pawm thu kha kan hre vek awm e. Kha thutlukna khan ngaihdan hrang hrang a siam chhuak a, a pawm leh pawm lo pawh kan kat nuk awm e. Awle, tun tumah hian Rev William Williams-a hi Chanchin tha rawn thlen hmasa bertu anih leh nih loh lam kan ziak dawn lo va, amah hi pa ropui ve tak, tuifinriat ral atanga Pathian chanchin tha hril tura India hmarchhaka rawn kal vang vang anih avangin leh tunlaia a hming a rawn lar thar leh tak em avangin a chanchin tlem a zawng kan ziak veleh dawn a ni. 
            Pian leh murna: William Williams-a hi Feb 11, 1859 khan Captain Daniel leh Elizabeth Williams te inkarah a lo piang a. A pianna khua hi Wales ram Cardiganshire biala thingtlang khaw te tak te Nanternis khua a ni. A pa Captain Daniel hi lawng hmanga sumdawng mi a ni a, lawng captain a ni a, Williams-a hian kum 12 anih thlengin Rev William Lewis-a enkawlna hnuaiah New Quay Grammar School, Capel Neuadd-ah a zir a ni.
ROBERT ARTHINGTON

Tun tumah hian he mi hausa, a sum leh paite Chanchin tha hril nana hmang zotu Robert Arthington-a chanchin hi kan ziak ve leh rawih dawn a. Thulaknate chu Arthington-a chanchin tawpna Issue-ah ka tarlang leh e.
            Pian leh murna: Robert Arthington hi May 20, 1823 khan England rama Leeds khawpuia Beer siamchhuaktu hausa tak Robert Arthington Sr leh Maria Arthington te fapa neihchhun niin a lo piang a. A nu leh pa te hi Society of Friends (Quakers)ah a kul ataia inhmang an ni. A pa hian Leeds khawpuia Hunstlet Lane-ah Brewery (Zu thlawrna) lian tak mai a nei a, hei hi an thlahtute atanga an inrochun an sumdawnna hlawk tak chu a ni. Zu siamna atanga an hausak em avang hian Robert Arthington-a pawh hian Cambridge-ah College a kal theih phah a ni.
            Zu sak an bansan: A nu leh pa te hi Kristian pawl pakhat Quakers-a a kul ataia an inhmang chunga zu thlawr hna an thawk hi hrethiam lo kan awm mai thei. Hriattur chu hetih hunlai (kum zabi 19-ma tirlam) hian zu zawrh leh in hi thil pawiah miten an la ngai lem lo va, kohhran pawhin a sawisel ngai lem lo. Ṭuakers ho hian thlatin Arthington-a inah hian inhmuhkhawmna an ne9i thin a. Hetia an inhmuhkhawm hian Beer te an inho thin hial a ni. Mahse Arthington-a’n college a kal lai hian mi fekfawn deuhte chuan Kristian inhlawmkhawm ṭuakers a an tel chung si a Zu saa an in chhek hausa hi an sawi sel tan tawh a. Chumi atang chuan a pa Robert Arthington Sr chuan zu siama eizawn hi a rilru chhungril tak atanngin tha lovin a hriat a, chutiang bawk chuan Ṭuakers member dang rilruah pawh an inhmuhkhawm apianga beer an in thin te, Pathian rawngbawl chung si a beer an siamchhuak reng si ngaimawhna chu a awm a. Tumkhat chu inkhawmnaah beer an inho leh a. Chutih lai chuan Ṭuakers member John Prietman-a chuan beer bel lianpui mai chu a leih baw ta vek a. Robert Arthington Sr. pawh chu thinrim ahnekin a rilru a siam fel a, tichuan kum 1950-ah an chhungkaw sumdawnna hlawk tak, Beer siamchhuahna chu a khar ta hmiah a ni.

Wednesday, May 8, 2013

Pangdailo Sena


Rev. P.D. Sena
          
            Rev PD sena hi kum 1901 May thla khan Lunglei khawthlang lampang, Kawlhawk khuaah a piang a, a pian kum hi Zoram chhiarpui neih hmasak ber kum a ni a, Queen Victoria (kumpinu) hriatrengna lung khawnawta an phun kum kha a ni bawk. A hming pum chu Pangdailova a ni a, a u ten koh duat nana ‘Sena’ an tih chu a pu hlen ta a, PD Sena (Pangdailo Sena) tia hriat leh koh a ni ta ber a ni.
            PD. Sena pa hi Siakeng pasaltha Hangkhawia a ni a, an unau hi mipa pahnih niin a u hming chu Vawmkaia a ni. A pa Hangkhawia hian kum 4 mi vel anih laiin a thihsan a, a pa hi a hrechiang hman lo hle.  Ni lum ai naa a pain a kapkara a pawm thin te, a pa lo chak loh tak hle hnua an chhuat dap keu awnga zunram a thiar laite chu a pa a hriatrengna awmchhunte a ni mai. Tichuan an nufa thum chuan pa tel lovin an khawsa chho ve ta naw naw a, a hnu deuhah an nufa thum chuan an pa mi Piangrawia (Piangrova Pa) chuan enkawl turin a hruai ta a ni.

Monday, May 6, 2013

Martar Vanlalliana


        MARTAR VANLALLIANA 
      
Martarna hi Pathianin nasa takin a ram zauh nana mite thinlunga thusawi nan a lo hmang tangkai tawh thin a. Pathian tana Martar ngam khawpa rawngbawlna luhchilhte thisen hian mi tam tak Krista hnenah a lo hruai thleng tawh thin. Mizote zingah Martar sawitur tlemte chauh kan nei a, chung zinga mi Tv Vanlalliana, Lunglawn, Lunglei ami, Kawrpuichhuah Vai sipaite laka Martar ta chanchin i han ziak leh dawn teh ang.
                Hun hmasa lam: Vanlalliana hi February 18, 1925 khan ringtu hmasa Pu Romuala leh Pi Lianthuami te fa pathumna ni turin Lunglawn, Lungleiah a lo piang a. An unau hi 7 lai niin mipa 2 leh hmeichhia 5 an ni. A pian tirh hian nausen hmel tha tak leh ngo tak mai a ni a, Pastor Thankunga chuan a lawm em em mai a, a hmingah Vanlalliana tih a sa ta a ni.
                Naupang hmeltha leh thuawih, lehkha thiam thei tak mai a ni a, lehkha a zir peihin mi thiam ang thiam tum ve zel mi a ni. Hei vang hi a niang kum 10 lek anih in Primary a passed thei hiala, a hunlai ngaihtuah chuan naupang tak a ni. Hetih hunlai hian zirlai te hi an upa thei khawp a, “Pu Hrangsela’n Dawna a sikul naupangte hnenah, ‘Pawl thum ho khan in hmuihmul met vek rawh u, Inspector a lo kal dawn’ a ti e” an ti thin a, pawl thum zirlai te chuan thlan an lai a, nula an rim luih luih tawh a ni.

Wednesday, April 17, 2013

GEORGE BEVERLY SHEA


America's Beloved Singer
GEORGE BEVERLY SHEA

         Mizo mi ropui tak tak te chanchin kan ziak ta nual a, tun tum atan chuan Billy Grahama rawngbawl pui thin, zaithiam lar tak, George beverly Shea chanchin i han thlur bing ve leh dawn teh ang.
  George Beverly Shea hi February 1, 1909 khan Winchester, Ontario, Canada-ah a piang a, Wesleyan Methodist Church pastor, Rev Adam Joseph Shea leh a nupui Maude Theodora Shea te fa pariat zinga palina a ni. Kohhran hruaitu chhungkua atanga seilian tih takah naupangte anih lai atangin a zai tan tawh a, a pa hian Violin tum a zir tir thin bawk bakah a nu hian Piano leh Organ tum te a zirtir thin a ni. A tleirawl chhoh tirh atanga a aw thum tak mai chuan mi ngainat a hlawh em em a, a pa kohhran enkawla zaipawlah te regular takin a tel chho a, mipui hmaa a zai hmasak berna chu Ottawa Valley-a inkhawmpuia a zai kha a ni awm e.
Ama sawi danin George Beverly Shea hian kum 5 anih laiin Lal Isua Krista hi Lal leh Chhandamtua pawmin a piangthar tawh a, tleirawl sual em em nei lo mahse midangte ang bawkin a tleirawl nunah Pathian ngaihsak tawk loh hun te a nei chho ve a, kum 18 mi anihin Sunnyside Wesleyan Methodist Church, Ottawa, Canada-a a pa rawngbawlnaah Krista tan a inhlan thar nawn leh ta a ni. 
“Ka thlarau nun chau tak avangin Krista hnena inhlan thar leh tul tihna lian tak ka nei a. Kum 18 mi ka nih lai, ka pa in Ottawa-a kohhran a enkawl laiin ka pa chuan rawngbawlna a nei a. Zirtawp zan a ni a, chumi zan chuan ka pa thusawi lai chu Pulpit atangin a rawn chhuk a, zawi sap hian, “Ka fapa, zanin hi  lalpa hnena i lo let leh hun tur a ni,” tiin min rawn hrilh a. Ka pa sawi vang pawh ni chuang lo chuan khami zan khan ka nun chu Lalpa tan ka hlan thar nawn leh ta a ni.”

Wednesday, March 20, 2013


BILLY GRAHAM             
                Billy Graham-a rawngbalna chanchin hi chipchiar takin ziak dawn ila chuan thui tak leh kim tak ziak tur a awm a, helaiah erawh kan chhawpchhuak seng awm lo ve. Khawvel ram hrang hrangah rawngbawl tura sawm a ni a, chung ramah te chuan rawngbawlna neiin mi tam tak Krista hnenah a hruai a, a rawngbawlna a tla tha thei hle. Cold War lai te khan US mai bakah Europe leh Soviet Union-a ram hrang hrangah rawngbawlna neiin remna leh muanna chungchang a auchhuah pui nasa thei hle a, a rawngbawlna hi mipuiin an hlutin Billy Graham-a tluka Evangelist lar hi an tam lo viauin a rinawm. A  lar bawk aniang Oct 15, 1989 khan Billy Graham-a hming hi lemchan leh rimawi lama milar te hming ziakna Hollywood Walk of Fame-ah ziah luh a ni a, Rawngbawltu zingah chuan Hollywood Walk of Fame-a hming lang pha awmchhun a ni awm e.

Wednesday, January 16, 2013


THE CHRISTMAS TRUCE 1914
Indopui 1-na thlen hunlai kum 1914 Krismas-a thil thleng chungchang hi mi tam takin an ziak tawh a. Ngaihnawm leh chhiar nuam tak chanchin a nih avangin i han thailang ve leh teh ang.
                He Christmas truce of 1914 tia hriatlar hi indopui 1-na hunlaua Western Front-a indo mek British leh German sipaite inkara hotute hriatpui loh inkahhai (unofficial ceasefire) a ni a. Tuma thu pawh nilova inkahhai neih anih hi hriatreng tlak a nihna lai a ni lo va, amaherawh chu he inkahhai phena Krismas thlarau awm hian he inkahhai hi a ti lar a, mi tam tak rilru a khawih a ni.
                Indopui I-na kha kan hre theuh awm e. July 28 1914 atangin a intan a, November 11, 1918 thleng a awh a nih kha. Hetih chhung hian khawvela ram thil tithei deuh chu he indonaah hian an inhnamhnawih deuh vek a. Chung ram hrang hrangte chu pawl hnihah inthenin Allies (Triple Entente) lamah United Kingdom, France leh Russia an tang ho a, Tripple Alliance lamah Germany, Austria- Hungary leh Italy te an tang ve thung a, mi tam takin an thih phah a, kum 4 chhung indonaah hian mihring million 25 chuang thi leh hliamin an awm a, khawvel politics a sawi danglamin nghawng pawh a nei lian hle a nih kha. Heti chung hian he indonaah hian chanchin ngaihnawm tak zu awm tlat a.